لقاح آزمایشگاهی یکی از روش های موفق در درمان ناباروری محسوب می شود و مهم ترین مزیت آن نسبت به روش های دیگر این است که در این روش، احتمال بروز مشکلات ژنتیکی به حداقل می رسد.
در این روش که به IVF هم معروف است، تخمک های بالغ را از بدن زن جدا کرده و در محیط آزمایشگاه، با اسپرم مرد ترکیب می کنند. بعد از مدتی که جنین سالم به وجود آمد، آن را مجددا به داخل رحم بر می گردانند. این چرخه به حدود سه هفته زمان نیاز دارد تا به طور کامل انجام شود.
با وجود اینکه درمان ناباروری با لقاح ازمایشگی به عنوان یکی از موفق ترین ترین روش ها شناخته می شود، اما عوامل مختلفی مثل سن زوجین هم روی شانس باروری با این روش تاثیرگذارند.
با این روش، می توان یک یا چند جنین در رحم کاشت و به این ترتیب زوجین می توانند شانس دوقلو و یا چند قلو زایی را افزایش دهند.
زوج هایی که با مشکل ناباروری مواجه هستند، می توانند به پزشک متخصص مراجعه کرده و با توجه به شرایط عمومی خود، در مورد نحوه انجام این روش مشورت کنند.
در ادامه این روش درمانی را به صورت کامل به شما معرفی می کنیم.
دلایل انجام لقاح مصنوعی
لقاح مصنوعی یک روش بسیار کارآمد برای درمان ناباروری و مشکلات ژنتیکی می باشد. در مواقعی که این روش با هدف درمان ناباروری انجام شود، قبل از انجام آن، پزشک متخصص یک سری داروهای مخصوص را به زوجین می دهد که فرایند تخمک گذاری و یا تولید اسپرم تحریک شود.
این روش همیشه به عنوان درمان اولیه تجویز نمی شود. چرا که در مواردی مشکل بیماران حاد نبوده و به راحتی با مصرف برخی دارو ها رفع می شود. اما معمولا پزشکان برای درمان خانم هایی که سن آن ها بیشتر از 40 سال باشد، لقاح مصنوعی را به عنوان درمان اولیه بر می گزینند.
به طور کلی شرایطی که باعث انجام این روش درمانی می گردد شامل موارد زیر است:
- انسداد و یا آسیب دیدن لوله فالوپ که در اثر ان جنین نمی تواند به سمت رحم حرکت کند.
- اختلال در تخمدان ها که بر اثر این مشکل تخمدان ها ازاد نمی شوند.
- فیبروم رحم، که نوعی تومور خوش خیم در دیواره رحم می باشد. این تومور ها اجازه نمی دهند تخمک های بارور در رحم لانه گزینی کنند.
- مشکل در تولید اسپرم و یا شکل و اندازه اسپرم، و همچنین کند بودن حرکت آن
- وجود مشکلات ژنتیکی، یعنی زمانی که احتمال منتقل شدن مشکل ژنتیکی از یکی از والدین به جنین وجود داشته باشد. در این حالت از طریق لقاح مصنوعی سلامت تخمک های بارور شده به صورت کامل بررسی شده، و در نهایت یک جنین کاملا سالم در رحم کاشته خواهد شد.
اقدامات لازم قبل از انجام IVF
برای انجام لقاح مصنوعی از اسپرم و تخمک والدین استفاده می شود. اما در شرایطی ممکن است یکی از والدین قادر به تولید تخمک و یا اسپرم نباشند؛ به همین دلیل در این شرایط از اسپرم و یا تخمک اهدایی استفاده می شود. اگر فرض را بر این بگذاریم که قرار است از اسپرم و تخمک والدین استفاده شود، قبل از ای وی اف باید ابتدا تست های غربالگری زیر انجام شوند:
- بررسی کیفیت اسپرم ها
- بررسی کیفیت تخمک ها
- بررسی سطح هورمون و استروژن خون در روزهای اول سیکل ماهانه
- بررسی بیماری هایی مانند HIV
- بررسی وضعیت سلامت رحم
مراحل انجام لقاح مصنوعی
روند لقاح آزمایشگاهی به صورت زیر می باشد:
1 – تحریک تخم گذاری
در مرحله اول باید بتوان تخمک های بالغ را تولید کرد. برای این کار از داروهای خاصی استفاده می کنند که روند تخمک گذاری به بهترین شکل انجام شود و بتوان چندین تخمک بالغ را از رحم خارج کرد. البته در صورتی که از تخمک اهدایی استفاده شود نیازی به مصرف دارو نخواهد بود.
برای خارج کردن تخمک از رحم حدود 34 ساعت قبل از تخمک گذاری، لوله ای به نام پروب اولتراسوند را وارد رحم می کنند. سپس با یک سوزن باریک که از این لوله رد می شود، تخمک های بالغ را بر می دارند. البته ممکن است در شرایط خاصی از اولتراسوند شکمی هم استفاده شود.
تخمک هایی که از رحم خارج شده اند در محیط مخصوص ازمایشگاه قرار می گیرند و آن هایی که سالم باشند با اسپرم ترکیب خواهند شد.
2 – جمع اوری اسپرم
گرفتن اسپرم ها مستقیما از بیضه مرد انجام می شود. البته اگر قرار باشد از اسپرم اهدایی استفاده شود، باید در ازمایشگاه این اسپرم ها را از مایع منی جدا کرد.
3 – لقاح
در این مرحله باید اسپرم و تخمک را با هم ترکیب کرد. از آنجایی که احتمال بارور شدن همه تخمک ها وجود ندارد، برای افزایش شانس باروری معمولا چندین اسپرم و تخمک را با هم ترکیب می کنند تا حداقل یکی از آن ها موفقیت امیز و سالم باشد.
4 – انتقال جنین
بعد از از اینکه جنین سالم به وجود امد و از طریق غربالگری سلامت آن تایید شد، حدود پنج روز بعد از لقاح آن را به داخل رحم منتقل می کنند. این کار هیچ گونه دردی به همراه ندارد و به راحتی انجام می شود. برای انجام این کار، سرنگ حاوی جنین را به یک لوله بسیار ظریف به نام کاتتر متصل کرده، و سپس کاتتر را به داخل رحم می فرستند.
اقدامات لازم بعد از انجام لقاح مصنوعی
بعد از انجام IVF به مراقبت های خاصی نیاز است تا سلامت جنین به خطر نیفتد. بیمار می تواند به فعالیت های نرمال و روزانه خود ادامه دهد، اما باید به صورت کاملا جدی از هرگونه فعالیت سنگینی خودداری کند.
دو هفته بعد از انجام این روش، ازمایش هایی از مادر گرفته می شود تا وضعیت بارداری چک شود. در صورتی که چرخه قاعدگی متوقف شود، به احتمال زیاد بارداری صورت گرفته است.
شانس بارداری تا حد زیادی به روش زندگی، علت نازایی و همچنین سن مادر بستگی دارد.
در صورتی که بارداری انجام شود، مادر باید تا به دنیا امدن کودک تحت مراقبت و نظارت پزشک باشد و در صورت بروز هر گونه علائم غیر عادی حتما باید پزشک را در جریان قرار داد.
